WIG-owska setka

WIG to po prostu Wojskowy Instytut Geograficzny. Powołany do życia w 1919 roku funkcjonował do wybuch II wojny światowej w Warszawie, następnie został ewakuowany do Francji, a później do Wielkiej Brytanii gdzie funkcjonował do 1946 roku. W Polsce odtworzony po 1945 roku i po fali aresztowań politycznych, rozwiązany ostatecznie w 1949 roku.
Podobnie jak wiele innych instytucji musiał się borykać z problemem scalenia bardzo różnorodnej i mało wzajemnie kompatybilnej spuścizny po zaborcach. Materiały kartograficzne pozostałe po nich różniły się znacznie nie tylko takimi łatwymi do zauważenia cechami jak skale odwzorowania – dla przypomnienia ciągi: 1:25.000 – 1:100.000 – 1:300.000 w zaborze niemieckim, 1:75:000 – 1:200.000 w zaborze austriackim, 1:21:000 – 1:42.000 – 1:84.000 – 1:126.000 – 1:420.000 w zaborze rosyjskim – czy ustalenie południka zerowego, ale także mniej rzucającymi się w oczy lecz istotnie utrudniającymi przeskalowania i integrację danych takimi cechami jak rodzaj odwzorowania i różne miary wysokości co było o wiele większym problemem niż przeskalowanie wymiarów liniowych. Istotnym też technicznym problemem były duże braki w sieci triangulacyjnej. O ile prawo cywilne czy karne, a weszliśmy w niepodległość z pięcioma jego wariantami (nie tylko trzy zabory, ale różne jeszcze prawa w byłym Królestwie Polskim i tak zwanych Ziemiach Zabranych zaboru rosyjskiego, oraz inne prawa w dawnej Galicji Lodomerii oraz kilku gminach powiatu Nowotarskiego, które przeszły z Korony św. Stefana czyli Węgier w zaborze austriackim) udało się zintegrować do 1928 roku, o tyle integracja kartograficzna trwała niestety dłużej. Początkowo przeskalowywano mapy zaborcze dostosowując je nowo ustalonej siatki pasów (liter „P” w godłach map) oraz słupów (litera „S” w godłach map) opatrzonych numeracją arabską. Adresem naszego arkusza 100-ki jest więc „P38 S36 Brańsk”.
Przyjęto model niemiecki to znaczy ciąg 1:25.000 (mapa szczegółowa) – 1:100.000 (mapa taktyczna) – 1:300.000 (mapa operacyjna), dowiązany nawet do, i kontynuujący niemiecką siatkę podziału arkuszy. Przy czym w arkusz 1:100.000 wchodziło dziewięć map 1:25.000 (ich godła powtarzały godło arkusza mapy 1:100.000 z dodaniem kolejnej litery alfabetu łacińskiego A-B-C / D-E-F / G-H-I). Godłem arkusza 25-ki, na jakim mieszą się Boćki jest więc „P38-S36-E”. Natomiast na arkusz mapy 1:300.000 wchodziło szesnaście arkuszy mapy 1:100.000 (4×4) zaś godłem był numer kolejny cyfrą arabską. Godłem naszej 300-ki jest „56 Brześć n./Bugiem”. Oczywiście południk zero był już ustalony zgodnie z nowy międzynarodowym standardem w Greenwich, zaś wymiary liniowe miały być metryczne.
Rozpoczęto rozbudowę własnej sieci triangulacyjnej i nowe pomiary. Ostatecznie przed 1939 rokiem udało się opublikować komplet 482 arkuszy mapy 1:100.000 – potocznie zwanych WIG-owskimi setkami” – jednak ciągle spora ich część, zwłaszcza na wschodnich terenach kraju bazowała na przeskalowanych mapach zaborczych. Trud aktualizacji tych map dobrze pokazuje diagram w legendzie mapy mapy operacyjnej 1:300.000 „56 Brześć n./Bugiem”.

Diagram aktualizacji arkusza 300-ki „Brześć n./Bugiem

Diagram w legendzie mapy 1:300.000 arkusz „56 Brześć n./Bugiem” pokazujący daty aktualizacji wszystkich 16-tu składowych arkuszy mapy 1:100.000

Mapy wydawane przez WIG, a w szczególności ustalonego od 1931 roku modelu mapy 1:100.000 czterobarwnej odznaczały się doskonałą jakością kartograficzną, bardzo czystym rysunkiem, i po prostu dużą urodą. Wśród turystów górskich WIG-owskie mapy Tatr czy Czarnochory cieszyły się wręcz legendarną sławą.
Legenda mapy 1:100.000 „P38 S36 Brańsk” dobrze pokazuje bogactwo i różnorodność treści topograficznej ukazywanej na tych mapach. Warto też zwrócić uwagę na piękne godło WIG-u u góry.

Legenda arkusz 100-ki P38 S36 Brańsk

Legenda mapy 1:100.000 arkusz „P38 S36 Brańsk” wydanej w 1937 roku

Mapa szczegółowa 1:25.000

Nasz arkusz Mapy szczegółowej Polski 1:25.000 został opublikowany w 1935 roku. Jest to po prostu przeskalowana rosyjska mapa 1:21.000, tyle tylko, że fragmenty dwóch jej arkuszy scalono dla uzgodnienia z nowo przyjętą siatką podziału, praktycznie nie widać na niej żadnych śladów aktualizacji. Jest to o tyle ciekawe, że dwa lata później ukaże się bardzo dobra i aktualna 100-ka. Całe nazewnictwo pozostało cyrylickie. Przeliczono jedynie długości geograficzne w odniesieniu do Greenwich. Legenda odwołuje się ndo zdjęcia kartograficznego z 1884 roku.

Mapa 25-ka WIG z 1935 roku

Mapa 1:25.000 arkusz „P38-S36-E” obejmująca Boćki, wydana w 1935 roku. Żródło: Z Archiwum WIG, obecnie w zbiorach Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie

Mapa taktyczna 1:100.000

Arkusz Mapy Taktycznej Polski 1:100.000 „P38 S36 Brańsk” opublikowany został w 1937 roku. Legenda przywołuje jako podstawę mapę 1:25.000 – patrz powyżej. Opracowanie kartograficzne miało miejsce w latach 1936–37. Musiało być rzeczywiście związane z bardzo rozległymi pracami w terenie biorąc po uwagę stopień aktualności tej mapy.
Dobrze to ilustruje staranne odwzorowanie właśnie tworzonych, jeszcze tylko częściowo napełnionych wodą kompleksów stawów rybnych w Pokaniewie i Bystrej. Wyraźnie też już wybija się modernizowana i przedłużana w tym czasie szosa Bielsk–Siemiatycze przez Boćki czyli dzisiaj nasz krajowa 19-ka. Bardzo precyzyjnie przedstawione są też powstając w tym czasie Kolonia Boćki, Pasieka i Kolonia Krasna Wieś.

WIG-owska setka P38 S36 Brańsk. Pełny arkusz.

Mapa taktyczna Polski 1:100.000, arkusz „P38 S36 Brańsk’

Dla lepszej czytelności fragment tej mapy z obszarem gminy Boćki z znaczeniem obiektów przemysłowych (kropki żółte), siedlisk dworskich i folwarcznych (kropki niebieskie) oraz leśnictw (kropki zielone). Kiedy się porówna tę mapę z opisanymi w podobny sposób mapami wcześniejszymi uderza bardzo już wyraźny spadek liczby obiektów dworskich. Warto też zwrócić uwagę na dwa: Wandalin i Wandalinek, które z kolei pojawiły się na mapach bardzo późno. Linią czerwoną podkreślona jest szosa Bielsk Podlaski – Siemiatycze, której modernizacja (m.in. pokrycie tłuczniem) w latach trzydziestych była najpoważniejszym projektem infrastrukturalnym realizowanym na tym terenie w okresie międzywojennym.

Fragment WIG-owskiej setki z obszarem Gminy Boćki

Fragment Mapy Taktycznej Polski 1:100.000 arkusz „P38 S36 Brańsk” z naszą okolicą z zaznaczeniem niektórych kategorii obiektów

Mapa przeglądowa 1:300.000

Arkusz „56 Brześć n./Bugiem” ukazał się – podobnie jak 100-ka – w 1937 roku. Z ciekawostek w tym arkuszu widać już trasę dzisiejszej 19-ki na całej długości aż do Siemiatycz jako szosę 1-klasy, podobnej kategorii są dzisiejsza 66-ka i biegnąca na południe od Siemiatycz szosa (dzisiaj 62-ka) Sokołów Podlaski – Wysokie Litewskie. Można spokojnie używać współczesnych odniesień ponieważ biegną one literalnie tymi samymi trasami. Interesujący też jest zawieszony w sieci dróg gruntowych fragment szosy 2-klasy łączącej Milejczyce ze Żerczycami i Nurcem-Stacją. Wszystkie pozostałe drogi na naszym terenie sklasyfikowane są zwięźle jako „drogi wiejskie”.

Fragment WIG-owskie 300-ki arkusz „56 Brześć n./Bugiem

Mapa operacyjna Polski 1:300.000, arkusz „56 Brześć n./Bugiem. Fragment naszej szerszej okolicy.