Mapy niemieckie i austro-węgierskie – I wojna światowa

Austro-węgierska mapa przeglądowa Europy Środkowej 1:200.000

Mapa wydawana przez K.u.k. Militärgeographisches Institut (Cesarski i Królewski Instytut Wojskowo-geograficzny) w Wiedniu. Stanowiła swego rodzaju standard dla kartografii Europy Środkowej. Przedrukowywana i kontynuowana na nowe tereny także przez Niemców.

Austro-węgierska mapa 1:200.000 z 1915 roku

Podobnie jak omówionej poniżej niemieckiej mapie 1:100.000 uderza ogromna gęstość informacji jak na mapę o tak dużej skali. Dla wielu osób ciekawostką może też być sposób oddania rzeźby terenu przy pomocy krosowania.

Niemiecka mapa 1:25.000

Niemiecki przedruk z 1915 roku przeskalowanej do 1:25.000 mapy rosyjskiej

Bardzo ciekawa mapa. 1:25.000 było niemiecką mapą podstawową. W tej skali wykonywano tak zwane zdjęcie stolikowe. W wypadku naszych terenów jednak jej podstawą są rosyjskie mapy 1:21.000 (półwiorstówki) oraz 1:42.000 (1-wiorstowki). Mapy rosyjskie zostały starannie przeskalowane jednak ich treść pozostała niezmieniona stąd na marginesie dodane objaśnienia co do poziomnic (ciągłe co dwa sążnie [4.26 m], przerywane co sążeń [2.13 m]), kot wysokości (także w sążniach), skala liniowa dla odległości poziomych wyrażona w metrach i kilometrach oraz w sążniach i wiorstach. Całe nazewnictwo pozostawiono w cyrylickim oryginale dodając jedynie na prawym marginesie tabelę wskazującą wymowę poszczególnych znaków tego alfabetu. Także długość geograficzna pozostała w wersji rosyjskiej, to jest na zachód od Pułkowa. Również zachowany został rosyjski podział na arkusze i odpowiednio do tego zachowane godła map. Szerzej o tym w zakładce o rosyjskich mapach podstawowych.

Niemiecka mapa 1:100.000 z 1915 roku

Podstawowa mapa taktyczna w armii niemieckiej. W wypadku Podlasia i terenów dalej na wschód bazująca głównie na rosyjskich mapach 1:42.000 (1-wiorstówkach) i 1:84.000 (2-wiorstówki). Uderzając jak doskonale w tej ponad dwukrotnie mniejszej skali zdołano pomieścić niemal całą treść tych map, na przykład bardzo szczegółowy obraz zabudowy. Staranność kreślarzy budzi prawdziwy podziw. Układ map jednak został dowiązany do siatki map 1:100.000 Rzeszy. Południkiem zerowym jest nadal Ferro, a podziałka liniowa prócz kilometrów obejmuje jeszcze wiorst, kroki oraz bardzo już archaiczną w tym momencie milę geograficzną. Poziomnice i koty wysokości pozostają w sążniach.

Bardzo ciekawie przedstawia przedstawia się kwestia nazewnictwa terenowego. Konsekwentnie zostało on spolonizowane. Owszem jak nie mal zawsze w podobnych wypadkach są drobne błędy. Warta odnotowania jest też włączona w legendę mapy instrukcja wymowy polskich nazw.

Pełny arkusz „M31 Boćki” niemieckiej mapy 1:100.000 z 1915 roku

Jak zwykle można też spojrzeć na naszą okolicę w powiększeniu

Ściślejsza okolica Bociek. Fragment niemieckiej mapy 1:100.000 z 1915 roku

Niemiecka mapa przeglądowa 1:300.000

Wydawana według wzoru ustalonego w 1893 roku przez Königlich-Preussische Landesaufnahme mapa „Übersichtskarte von Mitteleuropa” w skali 1:300 000 stała się podstawową niemiecką mapą przeglądową/operacyjną. Jednak w czasie pierwszej wojny światowej używa on była równolegle z omówioną powyżej austro-węgierską 1:200.000. Operuje on nadal długością geograficzną odnoszoną do Ferro ale już ze wskazaniem precyzyjnego odniesienia do południka Greenwich. Wysokości podawane są już w metrach, skala liniowa w kilometrach i wiorstach, a rzeźba terenu ukazana kreskowaniem. Nazewnictwo terenowe polskie.

Nasza okolica objęta jest na tej mapie wydanym w 1899 roku arkuszem o godle „S53 Brest Litowsk”. Z ciekawych rzeczy to w nazewnictwie pewne oboczności np. Andryjanki tu nazywają się Andrzejanki, Dobromil to jeszcze ciągle Dobra Mila, czy Krasnowieś to Kraśne Sioło. Jako znaczną, najwyższej kategorii szosę oznaczono jedynie drogę Brańsk–Bielsk Podlaski–Hajnówka. Jak często ze starymi mapami bywa są też pewne wątpliwości na mapie wydrukowana jest data publikacji 1899, tymczasem wyrysowana jest na niej linia kolejowa Siedlce–Połock–Bołogoje budowana dopiero w latach 1903–1906, zapewne więc data 1899 jest datą podstawowego zdjęcia, zaś wydanie jest późniejsze z uwzględnieniem aktualizacji w terenie nie podanej niestety daty.

Nasza okolica na niemieckiej mapie przeglądowej 1:300.000

Nasza okolica na niemieckiej mapie przeglądowej Europy Środkowej (Übersichtskarte von Mitteleuropa) w skali 1:300.000